Terug naar de startpagina

Waal Malefijt, Jan Hendrik de (1852-1931), minister van koloniën  1909-1913. (ARP).

Zie ook: Ministers van Koloniën.

Waal, Engelbertus de  (1821-1905), minister van koloniën 1868-1870; onder zijn bewind kwamen in 1870 de Suikerwet en de Agrarische Wet tot stand. (Liberaal)

Zie ook: Ministers van Koloniën.

Wahid, Abdurrachman (Gus Dur). (1940-2009). 

Vanaf 1984 was hij leider van Indonesisch en 's werelds grootste Islamitische organisatie: Nahdlatul Ulama (NU) met 25 à 30 miljoen leden. Hij was echter tegen de introductie van de islamitische wetten om tot een islamitische staat Indonesië te komen. Toen Soeharto uit tactische overwegingen in de periode van de Nieuwe Orde de Vereniging van Islamitische Intellectuelen (ICMI) instelde, wenste Wahid hier geen deel van uit te maken, en streefde hij juist de rechten van minderheden na. 

In 1999, na verkiezingen, volgde hij Habibie op als president. Al snel begonnen er procedures om hem af te zetten: in 2001werd hij opgevolgd door vice-president Megawati Soekarnoputri.

Zie ook: Presidenten van de Republiek Indonesië.

Wajang Javaanse legenden en de hindoeïstische heldendichten Ramayana en Mahabharata

  • wajang koelit = met schaduw van platte figuren op doek = schimmenspel.
  • wajang kelikit = met platte poppen van hout, geen schaduw (Oost-Java).
  • wajang golek = met driedimensionale houten poppen (West-Java).
  • wajang beber = lange rol papier of doek, als stripverhaal (Midden-Java).
  • wajang topeng = door mensen die maskers dragen.
  • wajang wong = door gekostumeerde acteurs.


Wajang koelit

Zie ook: Dalang

Wali Sanga, De Negen (heilige predikers), die volgens de overlevering de islam over Java brachten. Eén van de negen is Soenan Goenoeng Jati

Walraven, Willem (1887-1943) journalist, die zei:" Wij (de Nederlanders) leggen het hier (in Indië) af, zelf, of in ons nageslacht, maar aan hen (de inlanders) verandert niets. Nog geen krasje op een rots betekent onze invloed........"

Wapenstilstandsakkoord 14 oktober 1946 in Batavia, ontstaan onder Britse druk. Het kwam tot stand door de onderhandelingen tussen Sjahrir en de Commissie-generaal.

Zie ook: Conferenties, stappen en gebeurtenissen in de relatie tussen Nederland en Indonesië 1945-1963.

Wapenstilstandsovereenkomst medio augustus 1949 beëindigde de vijandelijkheden tussen het Indonesische en Nederlandse leger.

Zie ook: Conferenties, stappen en gebeurtenissen in de relatie tussen Nederland en Indonesië 1945-1963.

Warga Negara =staatsburger. Bij de soevereiniteitsoverdracht op 27 december 1949 werden alle "Inheemse en vreemde onderdanen zonder Nederlandse nationaliteit" automatisch Indonesisch staatsburger. Nederlanders kregen twee jaar het recht om voor Indonesië te opteren. De meesten deden niets en behielden hun Nederlandse nationaliteit. Dit leidde tot een gedwongen vertrek van vrijwel alle Nederlanders in de daarop volgende jaren.

Waringin Fraaie grote boom die overal in de Indische archipel voorkomt, en op Java op geen aloen-aloen ontbreekt. De enorme vertakking, de uitgebreidheid van de kroon en (bij sommige soorten) de op stammen lijkende luchtwortels geven de boom een mystiek uiterlijk, waarin, volgens het bijgeloof, bovennatuurlijke krachten huizen.

Waroeng = eetstalletje aan de kant van de weg (tegenwoordig ook soms rijdend), levensmiddelenwinkeltje.

Water-fiscaal In 1666 als aanklager ingesteld, om de particuliere handel te bestrijden. Hij kon VOC-dienaren vervolgen (inclusief matrozen), maar ook vrije burgers. Zijn zaken kwamen voor bij de Raad van Justitie. In 1807 werd de functie opgeheven en kwamen dergelijke zaken terecht bij de Advocaat-fiscaal.

Zie ook: Rechtspraak.

Waterlooplein, zie bij Paleis Waterlooplein.

Wedono (wedana) inlands districtshoofd op Java; inheems ambtenaar, verrichtte veel werkzaamheden samen met de controleur

Zie ook: Bestuursstructuur.

Weeskamers Vanaf 1625 functioneerden deze kamers om te zorgen voor de belangen van minderjarige weeskinderen en voor onbeheerde nalatenschappen van Europeanen en Chinezen

De Boedelkamers hadden ongeveer dezelfde taak, maar dan voor "Vreemde Oosterlingen" die niet waren onderworpen aan de wetgeving voor Europeanen, en voor inlanders (in dienst van het Gouvernement).

In 1872 werden de Boedelkamers opgeheven en namen de Weeskamers het geheel op zich. Hierbij werden de taken als volgt omschreven:

  • waarneming van de voogdij en toeziende voogdij
  • uitoefening van curatele
  • beheer van goederen van afwezigen
  • registratie en openen van testamenten
  • beheer van onbeheerde nalatenschappen

Wegener, P.F. directeur Binnenlands Bestuur, 1884-1885

Weitzel, August Willem Philip (1861-1896), minister van koloniën 1883-1884.

Zie ook: Ministers van Koloniën.

Welter, Charles Joseph Ignace Marie (1880-1972); minister van koloniën 1925-1926,  1937-1939 en 1939-1941. (RKSP / KVP).

Zie ook: Ministers van Koloniën.

Weltevreden : hoger gelegen landgoed buiten het ommuurde Batavia, door Gouverneur-generaal Mossel kort na 1750 gebouwd. Daendels maakte het tot officiële centrum van de bestuurlijke macht; het werd later tot centrum (Bovenstad) van Batavia. De benedenstad werd zakencentrum.

Wener Congres 1814-1815, Aan het einde van de Napoleontische tijd werd Europa herschikt. Zo ontstond het Koninkrijk der Nederlanden, inclusief België en Luxemburg. Ook buiten Europa veranderde het een en ander: Nederlands-Indië kwam weer terug in Nederlandse handen, maar Ceylon, Zuid-Afrika en Brits-Guyana (Barbice, Essequibo en Demerary) kwamen definitief in Britse handen. 

Zie ook: Vrede van Amiëns 1802

Wereldproductiecijfers, van de totale wereldproductie kwam vlak voor de Tweede Wereldoorlog uit Nederlands-Indië:
Wereldtentoonstellingen hebben de aandacht willen vestigen op  nijverheid, handel, het technisch kunnen, wetenschap en kunsten van de diverse landen. Nederland had in de periode 1883-1931 daarbij tevens als onderdeel een koloniale tentoonstelling; de belangrijkste staan hieronder vermeld.

De eerste wereldtentoonstelling was Londen in 1851 in het Chrystal Palace. Er kwamen maar liefst zes miljoen bezoekers op af.

  • In 1883 was Amsterdam aan de beurt en deze trok ruim 1,5 miljoen bezoekers. De onderdelen van deze Nederlandse tentoonstelling waren:
    • koloniale tentoonstelling (een novum!)
    • nijverheid en uitvoerhandel
    • kunsten en kunstnijverheid
    • speciale tentoonstellingen elders in Amsterdam
    • wetenschappelijke voordrachten en internationale bijeenkomsten

Van het algemeen comité was P.J. Veth de voorzitter, en hij kreeg de leiding over de wetenschappelijke ordening en de catalogus van de voorwerpen in het koloniaal paleis. Zijn zoon Daniël Veth ging naar Nederlands-Indië en regelde een compleet Indisch dorp en verschillende huizentypen, inclusief bewoners en dieren plus gamelanspelers en dansers.

Koloniaal Plein 1883, met rechts het Atjeh-monument en links het Koloniaal Gebouw met het standbeeld van J.P. Coen er voor.

  • In 1889 was de wereldtentoonstelling in Parijs (Eiffeltoren!).  Nederland nam opnieuw deel met het thema 'koloniën', met:
    • tentoongestelde voorwerpen in "Ons koloniaal hoekje"
    • een Indische kampong met verschillende typen bamboehuizen en 60 Javanen en Sumatranen; het dorpje alleen al trok 875.000 bezoekers, die vooral waren afgekomen op de Javaanse danseressen

    Javaanse kampong, Parijs 1889.

    Er was geen enkele overheidssteun van Nederlandse zijde, mede vanwege 1795 en de toenmalige vlucht van de Oranjes naar Engeland

  • In 1900 was Nederland in Parijs opnieuw van de partij, maar nu met officiële regeringssteun; behalve aandacht voor handel, nijverheid en wetenschap was er veel aandacht besteed aan de etnografie, hoewel er deze keer geen kampong was gebouwd. Een reconstructie van de Candi Sari, de 9e eeuwse boeddhistische tempel, werd op het terrein van de tentoonstelling gebouwd.

Candi Sari, Parijs 1900

  • In 1910 te Brussel was er aandacht voor de Indische cultures, bodemproducten, bevolkingsgroepen, en men kon zien wat ondernemingen tot stand hadden gebracht. Om de inheemse nijverheid en kunstnijverheid te tonen, lieten een twaalftal Indische ambachtslieden in een pendopo zien hoe producten tot stand kwamen: er waren houtsnijders, hoedenvlechters, mattenvlechters, weefsters en batiksters. De Pendopo had een plaats gekregen in het grote Hollandse huis.
  • In Parijs in 1931 bouwde Nederland een 110 meter breed paviljoen; het ontwerp was een combinatie van moderne westerse architectuur en elementen van verschillende Indische bouwstijlen. Helaas brandde het paviljoen een aantal weken voor de opening geheel af. Het enige dat restte waren de VOC-kanonnen uit het Rijksmuseum in Amsterdam en een stenen Boeddhabeeld uit het museum van het Bataviaasch Genootschap te Batavia. In vier weken tijd werd een tweede paviljoen gebouwd, dat dezelfde stijl had als het eerste, maar wel eenvoudiger. Het cultureel en artistiek niveau van het getoonde was hoger dan eerder het geval was geweest. Een attractie waren de 50 Balinezen, die zorgden voor zang en dans. 
Werving KNIL-militairen, zie bij KNIL.
Westerkwartier :het gebied ten westen van Malakka met haar VOC-vestigingen in o.a. India en Ceylon werd het "Westerkwartier" genoemd.

Zie verder: VOC-vestigingen

En ook: Oosterkwartier

Westerling, Raymond (1919-1987) 

 

Bijgenaamd de"Turk", omdat hij in Istanboel is geboren. Kapitein in het KNIL; hij voerde het commando over de DST (Depot Speciale Troepen), een antiterreurgroep van 100 man, die op Zuid-Celebes (10-17 december 1946) op brute wijze de rust herstelde. 
23 januari 1950 (na de soevereiniteitsoverdracht!) pleegde hij een staatsgreep op Java (Bandoeng), die mislukte. (Zie hiervoor ook bij: "APRA") Hij wist 22 februari 1950 via Singapore naar Nederland te ontsnappen met Nederlandse hulp en een vals Nederlands paspoort; hij bleef verder onberecht. Indonesië vroeg tevergeefs om zijn uitlevering.

Zie ook: Oorlogsmisdaden-onderzoek '45-'49.

West-Moesson is de natte periode (eind oktober tot eind mei), en waait uit het zuidwesten. Zie ook Oost-Moesson.

Wet op de bestuurshervorming van Nederlandsch-Indië 1922 :

  • Java verdeeld in 3 provincies met raden, maar inspraak van de bevolking was er slechts in de regentschappen.
  • Verder werd in 1925 de positie van de Volksraad enigszins versterkt: de Gouverneur-generaal moet streven naar overeenstemming met de Raad.

Wichers, jhr. Hendrikus Octavius  (1831-1889), minister van koloniën (wnd.) in 1879. Liberaal.

Zie ook: Ministers van Koloniën.

Widodo, Joko (Jokowi)  (geb. 1961)

In 2014 gekozen tot zevende president van Indonesië, als opvolger van
Yudhoyono.
Hij is de eerste president, die niet uit de politieke, zakelijke of militaire elite afkomstig is.
Openbare carrière:

Zie ook: Presidenten van de Republiek Indonesië

Wiese, Albertus Henricus (1761-1810)

Gouverneur-generaal, 1805-1808. 

Zijn periode als GG was economisch vrij gunstig ondanks het afkalven van de Nederlandse macht in de archipel, die zich eigenlijk beperkte tot alleen Java. Voor grote veranderingen heeft hij niet kunnen zorgen.

Zie ook: Gouverneurs-generaal op rij.

Wijaya, Raden schoonzoon van Kertanegara; sticht na zijn dood (1292) een nieuwe stad: Majapahit. Met invallende Chinezen verslaat hij de moordenaar van Kertanegara: Jayakatwang, en vervolgens ook diezelfde Chinezen. Als koning Kertajarasa brengt hij Majapahit tot grootste en machtigste hindoe-Javaanse rijk.

Wijck, jhr. Carel Herman Aart van der (1840-1914) 

gouverneur-generaal 1893-1899

Zie ook: Gouverneurs-generaal op rij.

Wilde Scholen Na 1930 stonden 130.000 leerlingen ingeschreven. Het waren scholen die niet door de overheid werden gecontroleerd. Het leerlingenaantal was dubbel zo groot als dat van de overheidsscholen.

Wilde Scholen Ordonnantie De overheid trachtte meer grip te krijgen op de "Wilde Scholen" door deze ordonnantie. Officieel ging het om de kwaliteit van het onderwijs. De beslissing of een vergunning kon worden verleend aan een school lag in handen van het hoofd van het Gewestelijk Bestuur, de resident. Deze kon echter ook vanwege 'staatkundige redenen' de vergunning weigeren. Hiertegen was in 1932 massaal verzet, waardoor de overheid gedwongen was in 1934 met een nieuwe ordonnantie te komen: toezicht kon nu pas achteraf plaatsvinden bij staatsgevaarlijke activiteiten, en gold alleen bij onderwijs aan kinderen.

Wilhelmina 1942 hield de "7 december toespraak". (Op de Engelse kalender was het 6 december) Hierin meldde zij dat ieder deel van het Rijk in het vervolg geheel zelfstandig de eigen interne aangelegenheden zou kunnen behartigen, en er geen plaats meer zou zijn voor verschil van behandeling op grond van ras of landaard. Deze uitspraken kwamen tot stand door grote druk vanuit de Amerikaanse (U.S.A.) politiek, die het liefst zag dat alle koloniën in de wereld na de Tweede Wereldoorlog tot onafhankelijke staten zouden worden; dit inzicht werd door de U.S.A later bijgesteld toen de Koude Oorlog een aanvang nam.

Wit, Augusta de (1864-1939), lit. "Orfeus in de dessa", "Verborgen bronnen", "De godin die wacht"

Woordenboek

  • -Frederik de Houtman (de broer van Cornelis) stelde in 1603 de eerste Nederlands-Maleise grammatica en het eerste woordenboek samen
  • -P.P.Roorda van Eysinga: maakte een Nederlands-Maleis en Maleis-Nederlands woordenboek in 1824-1825
Terug naar de startpagina