Terug naar de startpagina |
Haags Besogne
Een belangrijke VOC-commissie, ter
ondersteuning van de Heeren XVII. Rond 1650
kreeg deze een vaste vorm met de volgende verdeling:
Doel: het "nasien, leesen en examineren van de boeken, brieven en verdere papieren", die jaarlijks uit Azië werden ontvangen. De zetel was in Den Haag. Redenen:
Hun verslag werd 'Haags Verbaal' genoemd. |
Haags Verbaal was het verslag van de VOC-commissie "Haags Besogne". Vóór de maand juni moest dit verslag klaar zijn, maar i.v.m. bepaalde omstandigheden geschiedde dit soms later. |
Haan, Mattheus de (1663-1729)
Zie ook: Gouverneurs-generaal op rij. |
Haasse, Hella (geb. 1918), lit. "Oeroeg", "Het woud der verwachting", "Krassen op een rots", "Drie gezichten", "Heren van de thee", "Sleuteloog". |
Haatzaai-artikelen
Al vlot na het opkomen van de eerste nationalistische tendensen wilde
de overheid een handvat hebben om er grip op te houden. Vanaf 1914 werden
in het Wetboek van Strafrecht artikelen opgenomen (153 t/m 156), die het
gouvernement de mogelijk gaf (bijna) altijd in te kunnen grijpen zo zij
dit nodig vond. De teksten van de artikelen laten zien, dat er weinig voor
nodig was om redenen te vinden om in te grijpen:
(het cursief is aangebracht) Deze haatzaai-artikelen staan nog steeds bijna volledig in de Wetboeken van Strafrecht in Indonesië. Af en toe maakt het gezag er nog gebruik van, maar daar volgen dan meteen in de pers felle reacties op. Wie in het verleden aan den lijve ook heeft ondervonden hoe deze artikelen kunnen worden toegepast is E.F.E. Douwes Dekker. |
Habibie, Bacharuddin Jusuf (geb. 1937). Indonesisch politicus, studeerde luchtvaarttechniek in Aken en werd directeur technologie bij een Duitse vliegtuigfabriek. In 1974 haalde Soeharto hem terug naar Indonesië en was hij van 1978 tot 1997 minister van Onderzoek en Technologie.Hij gaf geld uit aan dure prestigeprojecten. In maart 1998, toen Soeharto voor de zevende maal werd gekozen tot president van Indonesië, werd Habibie vice-president. Op 21 mei 1998 trad Soeharto af als president en wees Habibie aan als zijn opvolger. Habibie kondigde aan presidentsverkiezingen te zullen houden, waaruit Wahid in 1999 als nieuwe president naar voren kwam. Zie ook: Presidenten van de Republiek Indonesië. |
HALIN Organisatie:
"Hulp aan landgenoten in Indonesië". Actief sinds 1955. De hulp
wordt gegeven aan mensen die om uiteenlopende redenen niet naar
Nederland zijn gegaan, maar daar wel recht op hadden. Bovendien moet men
60 jaar of ouder zijn en hulpbehoevend. Heden helpt men ca. 850 mensen in
Indonesië.
Helaas komt deze groep niet in aanmerking voor de uitkering van 'Het Gebaar', omdat, hoewel in het bezit van de Nederlandse nationaliteit, men in Indonesië is gebleven. |
Handelsmaatschappijen
ontstonden in de tweede helft van de 19e eeuw omdat Nederlands-Indië
bijna geheel was aangewezen op de uitvoer van producten, en door het
ontbreken van eigen industrieën allerlei producten moest importeren.
In 1938 waren de grootste handelshuizen:
|
Harmonie Batavia Sociëteit, ontmoetingsplaats voor Europeanen. De bouw startte in de periode Daendels, in 1985 werd het afgebroken. |
Hasselman, Johannes Jerphaas (1815-1895), minister van koloniën 1867-1868, conservatief. Zie ook: Ministers van Koloniën. |
Hatta, Mohammad (1902 – 1980).
Van 1923 tot 1932 studeerde hij aan de toenmalige Handelshogeschool te Rotterdam. In 1927 werd hij met enige anderen gearresteerd wegens ontoelaatbare uitlatingen in het blad "Indonesia Merdeka", maar wegens gebrek aan bewijs vrijgesproken. Terug in Indië werd hij een van de voormannen van de ‘non-coöperatieve’ vleugel van de nationalistische beweging. In 1934 werd hij door de Indische regering geïnterneerd en achtereenvolgens naar Boven-Digoel, Bandaneira en Soekaboemi verbannen. De Japanse bezetters stelden hem in 1942 in vrijheid. Samen met Soekarno trad hij nu op als ‘adviseur’ van de Japanners. Hij behoorde tot de deputatie die in augustus 1945 te Saigon met de Japanse opperbevelhebber, veldmaarschalk graaf Terauchi, onderhandelde over de Indonesische onafhankelijkheid. Na de Japanse capitulatie proclameerden Soekarno en Hatta, onder druk van Indonesische jongeren, de onafhankelijkheid (17 aug. 1945). Hatta werd vice-president van de nieuwe republiek. Nederlandse politici als Drees en Beel en ook luitenant-gouverneur-generaal Van Mook zagen hem en Sjahrir als de belangrijkste vertegenwoordigers van de ‘redelijke’ nationalisten. Op 31 jan. 1948 werd hij tevens premier. Tijdens de tweede politionele actie werd hij op 19 dec. 1948 door de Nederlandse troepen gevangen genomen. Onder druk van de Veiligheidsraad volgde reeds in maart 1949 zijn vrijlating. Hatta stond aan het hoofd van de Republikeinse delegatie op de Rondetafelconferentie (augustus–november 1949). Op 27 december 1949 tekende hij te Amsterdam namens zijn regering de akte van de soevereiniteitsoverdracht. Daarop werd hij minister-president van de Verenigde Staten van Indonesië. Op 14 okt. 1950 werd hij vice-president. Er ontstond een verwijdering tussen Hatta en Soekarno, hetgeen in december 1956 leidde tot Hatta's aftreden. |
Hayam Woeroek koning van Majapahit (1350-1389) |
Heemraden In
1664 werd een college van heemraden opgericht om zaken te berechten die
handelden over geschillen t.a.v. gebiedsgrenzen van landerijen in de Ommelanden van Batavia. Verder waren de heemraden belast met het onderhoud
van wegen, bruggen, dijken, dammen, sloten en grachten. Bovendien hadden
ze nog een taak t.a.v. de veiligheid op het platteland.
In 1809 werd dit college door Daendels opgeheven en gingen de bevoegdheden over naar het college van Schepenen. Zie ook: Rechtspraak. |
Heemskerk, Theodorus (1852-1932); minister van koloniën (ad interim), 1908; ARP.
Zie ook: Ministers van Koloniën. |
Heeren XVII
Zij vormden het Dagelijks Bestuur van de VOC en werden gekozen uit
het Bestuur, waarin de Bewindhebbers
plaats hadden.
Op drie momenten in het jaar kwamen zij samen:
zie ook: VOC-organisatie en VOC-Octrooi. |
Heim, Paulus van
der (1753-1823). In 1806 werd het Departement
voor de Zaken der Indiën en van den Koophandel ingesteld en Van der Heim
werd hiervan Directeur-generaal. In hetzelfde jaar werd deze functie
betiteld met 'minister'. In 1808 is er sprake van een
Ministerie van Marine en Koloniën; Van der Heim blijft hiervan minister
tot 1811.
Zie ook: Ministers van Koloniën en Ministerie van Koloniën. |
Hekwieler stoomvaartuig, dat kan varen in ondiepe wateren dankzij aangebrachte schepraderen aan de achterzijde, i.p.v. een schroef. |
Helfrich, Conrad Emil Lambert (1886 – 1962)
Nederlands vlootvoogd, die deelnam de Bali-expeditie in 1908. Na de Nederlandse oorlogsverklaring aan Japan (december 1942) kwam hij onder het bevel te staan van de Amerikaanse admiraal Thomas C. Hart, die hij op 14 februari 1942 opvolgde als opperbevelhebber van de geallieerde zeestrijdkrachten in het Verre Oosten (Abdafloat). Hij trachtte de geallieerden tot een offensief te bewegen. Pas toen alles verloren was, kreeg hij, door het vertrek van Hart, het daartoe nodige gezag. Dat hij in die situatie het onmogelijke beproefde en de Combined Striking Force opdracht gaf zich in te zetten, is hem van Amerikaanse zijde als een ernstige misgreep verweten. Na de Slag in de Javazee (28 februari – 1 maart 1942) was zijn rol in dit gebied uitgespeeld . Op 25 augustus 1945 werd hij bevelhebber over alle zeestrijdkrachten (BDZ), in de rang van luitenant-admiraal. Tot 1 januari 1949 bleef hij in deze functie. Hij vertegenwoordigde de Nederlandse regering bij de overgave van Japan op 2 september 1945 aan boord van het Amerikaanse slagschip Missouri. |
Hendrik
de Zeevaarder, prins, oftewel Willem Frederik Hendrik,
Prins der Nederlanden (1820-1879).
De bijnaam "Zeevaarder" had hij te danken aan zijn opereren bij de marine en zijn reizen over de wereld. (Overigens niet te verwarren met de Portugese Hendrik de Zeevaarder)
|
Henny, C.Th.H. directeur Binnenlands Bestuur, 1876-1882 |
Herendiensten waren verplichte
diensten opgelegd aan de inheemse bevolking, ten behoeve van z'n heer, van
de overheid of de gemeenschap. De VOC schakelde inheemsen o.a. in bij het
werk in / aan haar forten, en in pakhuizen. In de 19e eeuw werden
herendiensten vooral verricht bij de wegenbouw en waterwerken. Per jaar moest een bepaald aantal dagen gewerkt worden zonder betaling: per streek en periode verschillend. In het Regeringsreglement 1854 werd de afbouw van de Herendiensten aangekondigd en ging vanaf de 2e helft van de 19e eeuw de herendienst geleidelijk over in de heffing van een hoofdgeld, oftewel de betaling van belasting. |
Heutsz, Joannes Benedictus van (1851-1924)
als generaal
als GG. gouverneur-generaal 1904-1909
Zie ook: Gouverneurs-generaal op rij. |
Hillen, W.P. directeur Binnenlands Bestuur, 1924-1925 |
Hindoeïsme Deze religie werd niet in Indië gebracht door de hoogste kaste, maar door handelaren van de derde kaste, zodat een verbasterd hindoeïsme zich vermengde met het aanwezige animisme. Heden bijna alleen te vinden op Bali en het westelijk deel van Lombok. Toen de Islam op Java opdrong, ging niet de Hindoeïstische bevolking naar Bali, maar de Hindoe-elite. Op het islamitische Java zijn (waren) tal van Hindoeïstische 'trekken' terug te vinden:
Zie ook: Godsdienst op Java. |
Hituese Oorlog 1641-1646 Deze strijd werd gevochten op het eiland Hitu in de Molukken, waarbij Hitu werd ondersteund door een expeditiemacht van Makassar bestaande uit ca. 1500 man. Verschansingen werden gebouwd tegen de heuvels in Wawani. Toen de Hituesen door de VOC werden verdreven uit Wawani, namen zij in Kapahaha nieuwe stellingen in, die op nog steilere hellingen werden gemaakt. In 1646 werd de strijd in het voordeel van de VOC beëindigd. Niet lang daarna begon de Grote Ambonse Oorlog. |
Hoamoalese Oorlog, zie De Grote Ambonse Oorlog |
Hoëvell, Wolter Robert baron van (1812-1879)
|
Hoge Commissaris was de naam van de hoogste vertegenwoordiger met Indonesië na de Soevereiniteitsoverdracht. De eerste was H.M. Hirschfeld: 1949-1950. |
Hoge Regering: benaming in de VOC-periode van de belangrijkste bestuurders in Batavia: de Gouverneur-generaal en de Raad van Indië. |
Hoge Veluwe 14/24 april 1946. Op deze conferentie werd Indonesië minder geboden dan Van Mook in maart tijdens de Brits-Nederlands-Indonesische besprekingen had geopperd: waarbij de Republiek niet alleen beperkt werd tot Java, maar ook onderschikt werd gemaakt aan de "Gemenebest Indonesia". Er werd geen enkel resultaat geboekt.
Slot St. Hubertus op de Hoge Veluwe Zie ook: Conferenties, stappen en gebeurtenissen in de relatie tussen Nederland en Indonesië 1945-1963. |
Hoge Vertegenwoordiger van de Kroon,
na de laatste Luitenant-gouverneur-generaal
Van Mook werd
L.J.M. Beel Hoge Vertegenwoordiger (1948-1949), en na hem, tevens
als laatste in deze functie A.H.J. Lovink (1949).
Na de Soevereiniteitsoverdracht
verliep het hoogste contact met Indonesië via de Hoge
Commissaris.
Zie ook: Bestuurlijke Topfuncties en Gouverneurs-generaal op rij. |
Hogendorp, Carel Sirardus Willem graaf van (1788-1856).
In het Franse leger maakte hij de tocht van Napoleon mee naar Rusland (1812) en de slag bij Waterloo (1815). Na 1816 vertrok Van Hogendorp naar Indië en werd in 1823 resident van Batavia. In 1827 terug in Nederland waar hij in 1830 tot Graaf werd verheven. Van 1839-1841 en 1850-1851 waarnemend vice-president van de Raad van Indië in Batavia. Van 1840-1841waarnemend Gouverneur-generaal van Nederlands-Indië. Zie ook: Gouverneurs-generaal op rij. |
Hogendorp, Diderik (Dirk van) 1761-1822
|
Hoger Onderwijs voor inheemsen was beperkt tot:
Zie ook: Onderwijs. |
Hoger Overheidspersoneel In 1941 was slechts 7% van het hoger overheidspersoneel van inheemse afkomst, en de tendens was dalende! De percentages bij lager en middelbaar personeel waren ruim 98%. |
Hokuku Maru
was één van de schepen die veel krijgsgevangen het leven heeft gekost in
de Tweede Wereldoorlog. Op 27 juni 1944 gingen 1300 Britse en Nederlandse
krijgsgevangenen in Singapore aan boord, overlevenden van de aanleg van de
Birma-spoorweg, met bestemming Japan.
Vanwege defecte motoren moest er drie weken worden gewacht in snikhete
ruimen, met éénmaal per drie dagen een half uur luchten op het dek. Toen
vertrok het schip naar Miri (Brits-Borneo) met
opnieuw panne en drie weken wachten. Waarna werd vertrokken naar Manilla
op de Filippijnen; bij aankomst waren er reeds honderd doden te
betreuren. Na een week wachten werd vandaar vertrokken op 19 september met
al 115 doden. Op 21 september werd het schip getroffen door twee
voltreffers: meer dan 800 krijgsgevangenen verdronken hierbij. Ca. 380
haalden de wal en werden naar een kamp bij Luzon gebracht en daarna naar
een gevangenis in Manilla. (Negen Britten en drie Nederlanders waren niet
opgemerkt en sloten zich aan bij Filippijnse verzetsgroepen). De
overgebleven 380 man gingen samen met 1200 Amerikaanse krijgsgevangenen op
13 december aan boord van de 'Orihohu Maru' richting Japan. Op 14 december
volgden hevige beschietingen door vliegtuigen van de Amerikaanse Marine.
Toen het schip de wal bereikte waren er van de bijna 1600 krijgsgevangenen
nog ongeveer 700 in leven. Het is onbekend hoeveel Nederlanders hier bij
waren.
Zie ook: Slachtoffers in de Japanse tijd, en Torpederingen. |
Hollandia Eén van de vier schepen die deelnam aan de Eerste Expeditie |
Hollands uit Europa / Nederland afkomstig. "Nederlander" was immers ook degene die al in de koloniën woonde. |
Holle, Karel Frederik (1829-1896)
Zie ook: Thee en Thee-jonkers. |
Hongi-tochten 'oorlogsvloot' waarmee VOC expedities uitvoerde, ter vernietiging van de kruidnagelbomen buiten Ambon om de monopoliepositie te kunnen handhaven. De eerste Hongi-tocht onder VOC-gezag vond plaats in 1607. Toen in 1658 de VOC zijn gezag definitief had gevestigd in de hele regio vonden er af en toe van deze tochten plaats, maar die hadden een meer ceremoniële functie. |
Hoofdparticipant
Belangrijke aandeelhouder in de VOC.
Zijn ingebrachte kapitaal moest minstens 6000 of 3000 gulden bedragen. Uit
deze groep van Hoofdparticipanten werden de nieuwe bewindhebbers
geloot. De kleinere aandeelhouders, oftewel participanten,
brachten hun geld bij de Hoofdparticipant in.
Zie ook: VOC-Organisatie en VOC-Aandelen |
Hoop, Joan Cornelis
van der (1742-1825). Na de Franse periode werd er een Departement voor de Zaken van
Koophandel en Koloniën ingesteld; in 1814 was Van der Hoop hiervan
waarnemend hoofd, met de titel 'Secretaris van Staat'
Zie ook: Ministers van Koloniën. |
Hoorn, Joan van (1653-1711)
Zie ook: Gouverneurs-generaal op rij. |
Hormat eerbetoon aan een hogere: tot de 20e eeuw kon dit tot uiting worden gebracht door plat op de grond te gaan liggen; een andere vorm was een gehurkte houding aan nemen of zoals tijdens een vergadering: de hogeren waren op stoelen gezeten, terwijl de lageren op de grond moesten zitten. |
Hormat-circulaires Pogingen van het gouvernement (1901, 1904, 1906, 1913) om de houding van de Nederlandse ambtenaren ten opzichte van hun inheemse collega's te verbeteren. Voorafgaande aan deze circulaires was er al een 'pajoeng-circulaire' geweest, waarin het de residenten niet meer toegestaan werd van de gouden pajoeng (parasol) gebruik te maken als teken van gezag. |
Hotels Het zou
bijna 150 jaar duren na de stichting van Batavia
alvorens er een logement startte. VOC-dienaren
werden ondergebracht in het Kasteel, terwijl particulieren onderdak kregen
bij particulieren.
Hieronder zijn de meest bekende verblijfplaatsen vermeld:
Hotel der Nederlanden te Weltevreden
Hotel des Indes
|
Houtman, Cornelis de (ca. 1565 – 1599, vermoord te Atjeh)
Hij vertrok in 1595 voor de eerste expeditie. Hij kwam in 1596 in Bantam/Banten, dat dan de belangrijkste peperhaven is. Retour in 1597 met slechts drie licht beladen schepen en 1/3 van oorspronkelijke bemanning. Zie ook: Eerste Expedities en Reis naar Indië. |
Terug naar de startpagina |